هر فن و هنری در دورهای از تاریخ یک سرزمین به اوج خود میرسد و به شکوفایی دست مییابد، درمورد هنر گچبری نیز این روند به همین منوال می باشد.
و اوج این هنر در ایران را میتوان در زمان اشکانیان و ساسانیان مشاهده کرد. در واقع سفیدکاری با استفاده از گچ علاوه بر حفظ بنا از رطوبت، روی گل و خشت را میپوشاند. و جنبه زیبایی شناسی نیز داشت.
خصوصیات گچ
از طرفی کار با گچ آسان بود و استفاده از آن هزینه زیادی برای فرد به دنبال نداشت.
این روش علاوه بر مزیت های ایستایی از جمله هنرهای تزئینی است، که به کمک زیبایی نمای بیرونی و داخلی بنا میآید.
ولی چه چیز از دیرباز افراد را به سمت استفاده از گچ در ساختمان سوق می داد؟
گچبری چرا هنوز هم از هنرهای پرطرفدار است؟
پاسخ را باید در خصوصیات گچ جستوجو کرد؛ خصوصیاتی مثل زودگیر بودن گچ، چسبندگی آن، مقاوم بودن در برابر آتشسوزی، حجم پذیری، شکلپذیر بودن، ارزان بودن و قیمت مقرون به صرفه، این مصالح را در زمره مصالح پر طرفدار روز قرار داده است.
همانطور که اشاره شد، از دیرباز گچ مورد توجه انسانها بود؛ چه به عنوان ملات و یا چه در نقش تزئینات.
برای مثال در اهرام مصر نقش آن به عنوان ملات دیده میشود و یا در تزئینات تخت جمشید و معبد ماه، ردپای قدیمی این هنر دیرینه یعنی گچبری را میتوان دید.
همانطور که میدانیم سلیقه و سبک مورد نظر افراد و کارفرما در موارد تزئینی یک ساختمان، نقشی اساسی بر عهده دارد.
کار با گچ نیز از این قاعده مستثنی نیست. بسته به اینکه علاقه فرد به سمت نقشهای پیچیده و پر رنگ و نگار است و یا از سبکهای مینیمال و ساده استقبال میکند، از این هنر استفاده میشود.
این سبک به دو دسته کلی سنتی و مدرن تقسیم میشود که در ادامه به بررسی بیشتر آنها میپردازیم.

معرفی انواع گچبری
1.گچبری سنتی
این نوع از گچبری همانطور که از نام آن پیداست ریشه در گذشته و قدمت یک سرزمین دارد و ردپای آن را باید در آثار قدیمی جستوجو کرد.
استفاده از گچ به این شکل در قدیم اگر برای منازل بود، باید سر رشته را در منزل ثروتمندان و اشرافزادگان جستوجو کرد.
زیرا این هنر در آن زمان هنری اشرافی تلقی میشد. از طرفی با مطالعه تاریخ هنر و معماری این موضوع را متوجه میشویم .
که اماکن مذهبی در هر دورهای بنا به اقتضای مذهب آن زمان از اهمیت ویژهای در معماری برخوردار می باشد.
و بهترین نمونههای معماری هر دورهای را میتوان در این اماکن یافت، پس گزافه گویی نیست اگر بگوییم بهترین نمونههای گچبری سنتی را میتوان در معابد و مساجد بازجویی کرد.
این سبک در ایران نمادی از بهشت می باشد. و باغهای زیبا و پر تلالو آن را در نظر داشته است.
پس در مواجهه با آن نوعی پر زرق و برق از کار با گچ را میبینید که علاوه بر نقشهای پیچیده و شلوغ، گاهی از رنگ و لعاب خاصی نیز برخوردار بودهاند؛ رنگهایی مثل قرمز، سبز و طلایی .
گچبری سنتی همان چیزی است که از خانههای قدیمی به یاد داریم: طرحهایی پر از جزئیات ظریف، سقفهای شلوغ و استفاده از رنگ.
سبک سنتی، خود شامل زیر شاخههایی است که به اختصار آنها را معرفی میکنیم:
- گچبری لایهای
- گچبری معرق
- گچبری هشته یا برهشته
- گچبری کلوخی

2. گچبری مدرن
همانطور که از نام این سبک پیداست، در این جا با نقش و نگار زیاد و زرق و برق کاری نداریم. و از آن انتظار سبکی مینیمال و ساده را داریم.
که همینطور هم هست! طراحیهای این سبک بسیار ساده هستند و در آن از خطوط پیچیده خبری نیست، خطوط یا صاف و قائمه هستند و یا منحنیهای نرمی را در تزئینات به کار میگیرند.
عموما سعی میشود از تلفیق نابهجای این خطوط پیشگیری شود.
با پیشرفت زمان و معماری، در تمام عرصهها به دنبال این بودیم که فقط به جنبه زیبایی یک عنصر توجه نکنیم.
و در پی کاربردی در ورای زیبایی آن بگردیم که این امر در سبک مدرن گچبری نیز لحاظ می شود.
و برخلاف گذشته که فقط جنبه تزئینی آن در نظر بود، حال به دیگر ویژگیهای گچ نیز توجه میشود.
برای مثال، از این هنر دیگر فقط برای محیطهایی خاص مثل پذیرایی استفاده نمیشود، با پیشرفت روشهای اجرا و ساخت.
هزینههای سنگین گذشته به میزان قابل توجهی کاهش می یابد. و سرعت اجرا نیز بالاتر می رود.
و نوع مدرن را در فضاهایی مثل اتاق خواب نیز به راحتی میتوان استفاده کرد. از طرفی تکنولوژی در این امر نیز دخیل می شود.
و کار را مثل همیشه راحت می کند. در گچبری مدرن، به جای استفاده از نقوش پر رنگ، از نورپردازی مناسب با فضا بهره میبریم.
روشهای اجرای این سبک به این شکل است، که در یک روش، اجرا در همان زمان بازسازی و ساخت انجام میشود.
و در روش دیگر نوع پیش ساخته را داریم که از مزایای زیادی برخوردار است.
در واقع در این روش قطعات پیش ساخته گچ به کمک افراد میآیند، تا علاوه بر سهولت در اجرا از دردسرهای اجرای درجای گچبری در امان باشند.
و حتی میتوانند قطعات مورد نظر را با طرحی نزدیک به سلیقه خود از پیش سفارش دهند.
